Osmanlı Devletinin Kuruluş Dönemi
Osmanlı Devleti Kuruluş DönemiPolitikası: Örgütlenme ve iskân.
Kuruluş:
Anadolu Selçuklu Devleti'nin en güçlü hükümdarı olan l. Alaaddin Keykubat, kendi döneminde fetih politikası gereği devletin sınırlarına, TÜRK - OĞUZ boylarını yerleştirmişti. Amacı, sınırlarını genişletmek ve bölgeyi Türkleştirmekti.
Oğuzların Kayı boyundan olan Ertuğrul Gazi ise, A. Keykubat tarafından Ankara'nın kuzeyinde yer alan Karacadağ mevkiine yerleştirilmişti. Ertuğrul Gazi,buradan hareketle, Söğüt ve Domaniç bölgelerini ele geçirmiş, bir daha da kendisine "kılıç hakkı" olarak verilen bu topraklardan çıkmamıştır.
Sonuçta Osmanlılar; Oğuzların Bozok koluna bağlı, Günhan soyunun Kayı boyundandır. Kösedağ Savaşı'nı takiben, (1243) Söğüt başkent olmak üzere Domaniç bölgesinde, (Bilecik civarı) Bizans'a yakın bir uç beyliği olarak kurulmuştur. (Osmanoğulları Beyliği) Ertuğrul Gazi'nin ölümü üzerine Osman Gazi, Beyliğin başına geçmiş ve bağımsızlığını ilan etmiş, böylece devleti kurmuştur (1299).
OSMAN GAZİ DÖNEMİ (1299 -1324):
1. Devlete adını vererek, 1299'da bağımsızlığını ilan etmiştir.
2. İlk iş olarak, civar oymaklarla iyi ilişkiler içine girerek desteklerini almış ve çevredeki Rum prensler üzerine saldırılar düzenleyerek gücünü artırmıştır.
3. Halk üzerinde etkinlik, saygınlık kazanmak, maddi gücünü manevi gücü ile desteklemek amacı iie, o zamanın ünlü Ahi Şeyhlerinden, Şeyh Edebali'nin kızı Malhun Hatun ile evlenmiştir.
4. Bursa tekfurunun ordusunu, Koyunhisar (Bafeon) Savaşı'nda yenmiştir (1302).
Önemi: Osmanlının tarihteki ilk savaşıdır.
5. Akhisar, Yarhisar, Geyve, İnegöl ve Bilecik alınmış, merkez Söğüt'ten Bilecik'e taşınmıştır.
6. İlk Osmanlı parası bu dönemde bastırılmıştır. (Gümüş sikke)
7. Asıl amacı olan Bursa üzerine yönelmiş, İmralı adasını alarak Marmara'ya çıkmıştır, ancak Bursa alınmadan ölmüştür.
Not: 13. yüzyılda Anadolu'daki siyasi güçler,
1. Bizans imparatorluğu
2. Anadolu Selçukluları
3. Trabzon Rum imparatorluğu
4. İlhanlılar (Moğolların İran'da yaşayan bölümü)
5. Anadolu Beylikleri'dir.
Osmanlılar kuruluş döneminde güçsüz ve karışıklık içinde olan bölgelerde genişleme siyaseti izlenmiştir. Batıda güçlendikten sonra, Anadolu'ya yönelmişlerdir.
ORHAN BEY DÖNEMİ (1324 -1362)
1. Bursa'yı fethederek başkent yapmıştır.
2. Bizans'la Maltepe (Pelekanon) Savaşı'nı yapmış ve kazanmıştır (1325)
Önemi: Bizans'ın Anadolu ile siyasi bağlantısı kesilmiştir.
3. Anadolu Türk birliğini sağlamaya çalışmış, bu amaçla Karesioğulları Beyliği'ne son vermiştir (1345). Bu, Osmanlının aldığı ilk Anadolu Türk beyliğidir. Bu beyliğin donanmasının çekirdeği, Osmanlı donanmasını oluşturmuştur.
4. Bizans'taki taht kavgalarını destekleyip, Kantakuzen'in imparator olmasını sağlamıştır.
5. İç karışıklık içinde bulunan Bizans'ın yardım istemesi üzerine, oğlu Süleyman Paşa'yı yardıma göndermiştir. Süleyman Paşa da birleşik Sırp, Bulgar ordusunu Dimetoka Meydan Muharebesi'nde yenmiş, büyük başarı kazanmıştır (1352).
Önemi: Osmanlının ilk meydan savaşıdır. Bu yardımlarından dolayı Osmanlı'ya Çimpe kalesi Bizans tarafından hediye olarak verilmiştir. Çimpe kalesi Osmanlının Rumeli'deki ilk toprağıdır.
6. Kocaeli yarımadasının fethi tamamlandı. Böylelikle İstanbul Boğazı'nın Anadolu kıyıları tamamen Türklerin eline geçti.
7. Ankara alındı. (1354)
Orhan Bey Dönemi'ne Ait Sosyal Gelişmeler
Bu dönemde devlet, aşiret geleneklerinden kurtularak modem bir devlet düzenine geçmiştir. Devletin ilk kurumları oluşturulmuştur.
1. İlk divân teşkilatı oluşturuldu.
2. İznik'te ilk medrese açıldı. (Sonra Bursa'da)
3. Sancak sistemi (il-eyalet) oluşturulmuştur.
4. İlk düzenli ordu oluşturulmuştur. (Yaya ve müsellem şeklinde örgütlenmiştir.)
NOT: Osmanlı kuruluş devrinde, Anadolu'nun siyasi birliği için;
- Akrabalık ilişkisi kurmak
- Toprak satın almak
- Savaşmak
- Bizans'ın taht olaylarına müdahale gibi çeşitli yollara başvurmuştur.
I. MURAT DEVRİ (1362 -1389) (HÜDAVENDİGÂR)
1. Bizans'la 1363 yılında Sazlıdere Savaşı'nı yaparak Edirne'yi almış ve başkent yapmıştır. (İlk saray ve saray teşkilatı Edirne'de oluşturulmuştur.)
2. Haçlılarla (Sırp, Bulgar, Ulah) 1364 yılında Sırpsındığı Savaşı yapılmış ve kazanılmıştır. Edirne'nin alınması üzerine telaşa düşen Balkan devletleri ile yapılan bu savaş, Osmanlı'nın Balkanlarda kazandığı ilk büyük başarısı olmuştur.
Önemi: Osmanlının Haçlılarla yaptığı ilk savaştır. Balkanlara ilk yerleşme sağlanmıştır.
3. Bulgar ve Sırp krallıkları Çirmen'de yenilmiş ve Osmanlı himayesi altına alınmıştır (1371).
4. Dobruca ve Makedonya alınmış, tüm Doğu Trakya ve Batı Trakya'ya hakim olunmuştur.
5. Anadolu'da büyük başarılar kazanılmıştır.
- Hamitoğullarından para karşılığı toprak alınmıştır. (Isparta, Yalvaç, Akşehir, Beyşehir, Seydişehir.)
- Germiyanoğullarından çeyiz yoluyla toprak alınmıştır. (Kütahya, Emet, Simav, Tavşanlı)
- Karamanoğulları üzerine sefer yapılmış, isyan eden Alaaddin Bey affedilmiştir.
Önemi: Anadolu'nun siyasal birliği için önemli adımlar atılmıştır.
6. I. Kosova Savaşı (1389): Türklerin Sofya, Niş ve Manastar'ı almaları üzerine Balkan Devletleri bir Haçlı ordusu oluşturarak Osmanlıya saldırdılar. Osmanlı ordusu Ploşnik'te yenilse de sonunda zafer kazandı.
Önemi: I. Kosova sonunda Osmanlılar, Balkanlarda sistemli bir fetih ve yerleşme izlemeye başlamıştır.
Not: Osmanlı ilk kez bu savaşta deneme mahiyetinde top kullanmıştır. Savaşın sonunda I. Murat öldürülmüştür.
Sosyal Gelişmeler
1. Osmanlı ordusunun temeli olan Yeniçeri Ocağı, devşirme (kul) sistemine göre kuruldu. (1362).
2. Dirlik (Tımarlı Sipahi) Sistemi oluşturuldu.
3. İlk vezirlik sistemi oluşturuldu.
4. İlk Rumeli Beylerbeyliği oluşturuldu.
5. İlk mali teşkilat, Çandarlı Kara Halil Paşa tarafından oluşturuldu.
YILDIRIM BAYEZİD (I) DÖNEMİ (1389 - 1402)
1. Kardeşi Yakup Bey'i öldürterek yönetime tek başına hakim olmuştur.
2. Karamanoğlu Beyliği'ne 1397'de son vererek, Anadolu Türk birliğini ilk kez kesin olarak sağlamıştır. (1399) Fakat Ankara Savaşı'ndan sonra bu birlik bozulmuştur (1402).
3. İstanbul'u almak için Anadolu (Güzelce) Hisarı’nı yaptırmış ve ilk kez İstanbul'u kuşatmış, ancak Niğbolu Savaşı'nın çıkması üzerine kuşatmayı kaldırmıştır (1396).
Not: Anadolu Hisarı'nı yaptırmaktaki amacı, İstanbul kuşatmaları sırasında Karadeniz'den gelebilecek tehlikeleri önlemektir.
4. Niğbolu Savaşı (1396): İstanbul kuşatması sırasında Bizans, Avrupa'dan yardım isteyince büyük bir Haçlı ordusu oluşturulmuştur. Savaşı Osmanlı kazanmıştır.
Önemi: Osmanlı'nın Avrupalılarla yaptığı (Haçlılarla) ilk savaştır. Bulgaristan ve Yunanistan alınmıştır. Halife Yıldırım Bayezid'e "Sultanı İklim-i Rum" unvanını vermiştir.
5. Yıldırım savaştan sonra ikinci kez İstanbul'u kuşatmış, ancak bu defa da, Timur tehlikesi nedeniyle kuşatma kaldırılmıştır.
6. Kadı Burhanettin Beyliği kendiliğinden Osmanlıya bağlanmıştır.
7. Erzincan, Kemah, Elbistan ele geçirilmiş ve Fırat nehrine dek ulaşılarak, Moğollarla sınırdaş olunmuştur.
8. Balkanlarda büyük başarılar kazanılmış, Eflâk, Bulgaristan, Arnavutluk, Macaristan, Karadağ Osmanlıya bağlanmıştır.
Ankara Savaşı (1402): Yıldırım Bayezid ile (Aksak) Timur arasında olmuştur. Yıldırım, Karatatarların ihaneti yüzünden yenilmiştir.
Nedenleri:
1. Timur'un Doğuya (Çin'e) yapacağı seferden önce, Batı (Anadolu) sınırlarını güvence altına almak istemesi
2. Sınırdaş olan iki hükümdarın üstünlük mücadelesi
3. Her iki hükümdarda varolan egemenlik iddiası, özellikle Timur'un Yıldırım'ı egemenliği altına almak istemesi
4. Timur'un önünden kaçan Ahmet Celayir ile Kara Yusuf'un, Yıldırım'a; Türk beylerinin ise Timur'a sığınması ve iki hükümdarı karşılıklı olarak kışkırtmaları
5. Timur'un Yıldırım'dan Kemah Kalesi’ni istemesi ve Yıldırım'ın vermemesi
6. 1400 yılında Sivas'a gelen Timur'un yaptığı katliam.
7. Savaştan evvel yazılan, karşılıklı hakaret dolu mektuplar.
8. Timur'un doğu ve batı ticaret yollarını kontrol altına almak istemesi
9. Yıldırım'ın beş oğlundan birinin, Timur tarafından rehine olarak istenmesi
Timur'un Anadolu'ya girmesi ile, Yıldırım II. İstanbul kuşatmasını yarım bırakmış ve iki ordu (Ankara) Çubuk ovasında karşılaşmıştır. Savaşı, Karatatarların Osmanlıya ihaneti sayesinde Timur kazanmıştır.
Not: Bu savaş öncesinde Yıldırım, ilk kez, Bizans'la anlaşma yapmak zorunda kalmıştır.turkeyarena.net Çünkü, Timur üzerine yönelirken arkasını (Batısını) güvence altına almak istemiştir.
Sonuçları:
1. Anadolu'nun siyasi birliği bozuldu. Anadolu'nun siyasi birliğini bozmak isteyen Timur, beyliklere tekrar bağımsızlıklarını verdi. Böylece beylikler dönemi yeniden başladı. (Karamanoğulları ve Dulkadiroğulları daha güçlü olarak ortaya çıktı.)
2. Osmanlı Devleti dağılma tehlikesi geçirdi. Timur ülkeyi Yıldırım'ın dört oğlu (İsa, Musa, Mehmet, Süleyman) arasında paylaştırınca Osmanlı'da taht kavgaları yaşandı.
3. 11 yıl sürecek olan (1402 -1413) Fetret Devri başladı. (Fetret: Kargaşa)
4. Anadolu'nun imarı bozuldu. Anadolu yakılıp, yıkıldı, yağmalandı. (Devlet arşivi yakıldı.)
5. İstanbul'un alınması gecikti, Bizans'ın ömrü 50 yıl daha uzadı.
6. Osmanlı'nın Avrupa'daki ilerleyişi durdu.
7. Anadolu'da 7 ay kalan Timur, İznik ve Edirne'ye gitmiş, ülkeyi parçalamıştır. Yıldırım'ın dört oğlu arasında ülkeyi paylaştırmış ve küçük oğlu Mustafa'yı da güvence olarak yanına alarak ülkeyi terketmiştir.
8. Rumeli'deki (Balkanlardaki) Türk üstünlüğü, başarılı komutanlar sayesinde korunabilmiştir. (Bölgedeki sağlam örgütlenme ve adaletli yönetim, toprak kaybını önlemiştir.)
9. Bizans, Timur'a vergi vermeyi kabul etmiştir.
10. İzmir, Timur tarafından Rodos şövalyelerinden alınmıştır.
Esarete dayanamayan Yıldırım, kahrından ölmüştür. Onun döneminde Anadolu Beylerbeyliği oluşturulmuştur.
FETRET DEVRİ (1402 -1413)
Timur'un Anadolu birliğini parçalamak ve ülkeyi bölmek için, Osmanlı ülkesini paylaştırdığı Yıldırım'ın dört oğlu, birbirleriyle taht için 11 yıl mücadele etmişlerdir. Bu döneme Fetret Devri denir. Mücadeleyi Çelebi Mehmet (I) kazanmıştır(1413).
ÇELEBİ MEHMET (I) DÖNEMİ (1413 -1421)
1. Fetret Devri'ne son verip, egemenliği tek elde topladığı ve siyasi birliği yeniden sağladığı için, devletin ikinci kurucusu olarak tarihe geçmiştir.
2. Timur'un bağımsızlık vererek ikinci kez canlandırdığı beylikleri devlete bağlamış, en çok Karamanoğullarıyla uğraşmıştır.
3. Barışçı bir politika izlemiş, Ceneviz, Venedik ve Bizans ile anlaşmalar imzalamıştır.
4. Gelibolu'da bir tersane oluşturmuş, Venediklilerle ilk deniz savaşını yapmış ve kaybetmiştir. (1416)
5. Şeyh Bedrettin ve adamlarının çıkardığı dini karakterli ayaklanma bastırılmıştır.
Önemi: Osmanlı tarihindeki ilk toplumsal ayaklanmadır.
6. Rumeli'de başarılı seferler yapmıştır. Eflâk Osmanlıya katılmıştır.
7. Şehzade Mustafa'nın (Düzmece Mustafa) ayaklanması ile uğraşmıştır (1421).
Not: Timur'un Anadolu'dan giderken rehine olarak yanında götürdüğü, Yıldırım'ın küçük oğlu Mustafa, bir süre Semerkant'ta kalmış, Timur öldükten sonra ise serbest kalarak Anadolu'ya girmiş, tahtta hak iddia ederek ayaklanmış ve Eflâk Voyvodasının da desteğini alarak, Çelebi Mehmet'i zor durumda bırakmıştır.
Sonunda Çelebi Mehmet, Bizans'la anlaşmış ve para karşılığı, Mustafa'nın İstanbul'da tutulmasını sağlamıştır.
1421 'de Çelebi Mehmet, Anadolu ve Rumeli'de birliği sağlayarak ölmüştür.
Not: Çelebi Mehmet "cülus bahşişi" verme geleneğini başlatmıştır.turkeyarena.net (Bu konu, ileride padişahların tahta çıkışlarında sorunlara ve kanlı olaylara neden olmuştur.)
II. MURAT DÖNEMİ (1421 -1451)
17 yaşında tahta geçtiği için, Çelebi Mehmet'in itaat altına aldığı, Türk beylikleri onu tanımadı. Ayrıca Bizans'taki Şehzade Mustafa da ikinci kez ayaklandı Dolayısıyla II. Murat'ın ilk yılları, iç karışıklıkları bastırmakla geçmiştir.
Dönemin Olayları:
1. Osmanlının taht mücadelelerinden yararlanmak isteyen Bizans, karışıklık çıkarmak için Şehzade Mustafa'yı serbest bıraktı. II. Murat, amcası Düzmece Mustafa'yı Bursa'da yendi ve böylece Düzmece Mustafa sorunu ortadan kalktı.
2. Düzmece Mustafa olayından dolayı, Bizans'ı cezalandırmak isteyen II. Murat, İstanbul'u kuşatmışsa da, beyliklerin isyanı yüzünden kuşatma yarım kalmıştır.
3. Anadolu Türk birliğini sağlama çalışmalarına devam etti. Germiyan ve Menteşe Beylikleri tamamen ortadan kaldırıldı. Karamanoğulları'yla çok uğraştı.
4. 1444'te Macarlarla Edirne Segedin Antlaşması imzalandı.
1437'de Macaristan'da karışıklıklar çıkınca Osmanlılar, bu ülkeye bir sefer düzenledi. Ancak, Haçlı orduları karşısında başarı sağlanamadı ve 1444'te Macarlarla, Edirne Segedin Antlaşması imzalandı. Buna göre,
- İki taraf 10 yıl süreyle savaşmayacak.
- Sırbistan bağımsız bir devlet olacak.
- Eflâk, Macar himayesi altında Osmanlı'ya vergi verecek.
- Tuna nehri iki taraf arasında sınır olacak
- Bulgaristan Osmanlı'da kalacaktı.
Önemi: Osmanlı'nın Rumeli'deki üstünlüğü ilk kez ciddi şekilde sarsılmıştır. Kuruluş devrinde verilen tavizlerdir. Antlaşma Macaristan tarafından bozulmuştur.
5. 1444'te Macaristan öncülüğündeki Haçlı ordusu ile Osmanlılar arasında Varna Savaşı yapıldı. Savaşı Osmanlılar kazandı.
Edirne Segedin Barışı, 10 yıl süreli bir barış öngörüyordu. Bu barışı imzalayan II. Murat, tahtı küçük yaştaki oğlu II. Mehmet'e bırakmış ve tahttan çekilmişti. (1444) Tahta böylesi küçük bir çocuğun geçmesini fırsat bilen Macarlar, antlaşmayı bozmuş ve Haçlı ordusu oluşturmuşlardı. II. Murat, Manisa'dan gelerek ikinci kez tahta geçti ve Haçlıları Varna'da yendi (1444).
Önemi: Balkanlarda Osmanlı egemenliği yeniden sağlanmıştır.
8. 1448'de II. Kosova Savaşı yapıldı. Savaşı Osmanlılar kazandı.
Varna Savaşı'nın öcünü almak isteyen Macarlar ve müttefikleri ile yapılmıştır. Savaşı II. Murat kazanmıştır.
Önemi: Türklerin Balkanlara kesin olarak yerleşmesi sağlanmıştır. Haçlılar bir daha Osmanlıya saldırma cesareti gösterememiş, II. Viyana yenilgisine kadar Avrupalılar savunmaya çekilirken, taarruz sırası Osmanlıya geçmiştir. Ayrıca İstanbul'un fethine de zemin hazırlanmıştır.
7. Arnavutluk Osmanlı himayesine girdi.
II. Murat'ın 1451'de ölümüyle birlikte, 150 yıllık Kuruluş dönemi sona ermiştir.
Not: Kuruluş döneminde Osmanlı'nın savaştığı ve topraklarını aleyhine genişlettiği yegâne devlet Bizans olmuştur.turkeyarena.net Bu dönemde Doğu politikası güdülmemiş, zayıf ve karışıklık içinde bulunan Batıda ilerlemeler sağlanmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder